Een dorpsproduct herontdekt: KONTICHSE SPECFOUR

Kontichse Specfour is een authentieke specialiteit die de oudere bewoners van Kontich nog wel zullen kennen. Onderzoek in het gemeentearchief, bij de kring voor Heemkunde en bij familie van de uitvinder, bracht aan het licht dat dit product omstreeks het jaar 1927 is ontwikkeld door ‘biscuitier’ – koekjesbakker – Jos De Backer, met een bakkerij op de hoek van de Antwerpsesteenweg en de Magdalenastraat. Hij had zelf geen winkel maar leverde aan winkeliers en handelaars.

In de loop van 2012 werd onder impuls van het gemeentebestuur het originele recept opgediept, met dank aan specfourbakker Louis Claes, die ons het recept onthulde. Gemeentearchivaris Luk Dumont, Guido Theys, conservator van het Kontichse Museum voor Heem- en Oudheidkunde en de warme bakkers uit onze gemeente werden samengebracht om de specialiteit terug te doen herrijzen.

Vele proefbaksels later (door de bakkerij van het CVO van de provincie Antwerpen) was het product klaar om de officiële naam ‘Kontichse Specfour’ te dragen. Een Kontichse bakkerscommissie werd opgericht om te waken over de kwaliteit en het recept van dit heruitgevonden dorpsproduct.

Jos De Backer, ‘uitvinder’ van de Specfour

Josephus Ludovicus De Backer werd geboren in Kontich op 5 november 1890. Zijn vader Corneel Louis had een bakkerij aan de huidige Magdalenastraat vlak bij de kerk. Hij kwam op 7 oktober 1914 op tragische wijze om het leven bij de inval van de Duitsers. Zijn zonen Josephus Ludovicus (‘Jos’) en Renatus Bernardus hebben samen met hun moeder de bakkerij nog open gehouden tot 1919.

Jos huwde op 22 mei 1912 te Rumst met Sophia Maria Maes en vestigde zich aan de Molenstraat 41, waar hij een tabakswinkel had. Ze kregen vijf kinderen, van wie de jongste, Renée Maria (°1913) kloosterzuster werd. Zij was in maart 2013 nog in leven en heeft ons geholpen met waardevolle informatie.

Tussen 1920 en 1930 verhuist Jos De Backer naar de Antwerpsesteenweg 2/4 en nadien naar de Magdalenastraat 3. Hier bakt hij met zekerheid tussen 1927 en 1932 maar vermoedelijk tot 1940 zijn Specfour. Hij had ook tussen 1928 en 1930 café Mozart op de hoek van de Antwerpsesteenweg en de Magdalenastraat.

Jos De Backer overleed in Lier op 27 januari 1959 en werd in Kontich begraven.

Bakker en creatief ondernemer

Oorspronkelijk moet Jos De Backer, die als ‘bisquitier’ staat ingeschreven, vanaf ongeveer 1920 zijn bedrijf gehad hebben op de hoek van de Antwerpsesteenweg en de Magdalenastraat. Dit bedrijf lag wat achterin en kwam via een poort op de Magdalenastraat uit.

Rechts, het hoekhuis waar ooit Specfour gebakken werd, gezien vanuit de Magdalenastraat

Hij bakte de Specfour op grote platen. De Specfour werd aan de randen recht afgesneden en in houten kistjes verpakt. Deze kistjes werden vervaardigd door Charles Van Der Stappen uit de Magdalenastraat. Jos had een bloeiend bedrijf dat op een bepaald moment zelfs twaalf werknemers telde.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Jos De Backer, op bevel van de Duitse bezetter en bij gebrek aan grondstoffen, de productie stopzetten en werd hij verplicht naar Duitsland te gaan werken.

Naast de Specfour lanceerde Jos De Backer ook nog de producten ‘Bisfour’, ‘Biscuits Sonny Boy” en ‘Trappisten Cakes’, maar deze producten hadden duidelijk minder succes.

Rond 1946 ging hij samenwerken met Juul Neuyens, autovoerder, die de kosten voor een nieuwe oven en andere modernere toestellen zou betalen. Ook Paul  Ramael en Frans Rosseel waren hierbij betrokken. Ze hebben vermoedelijk de fabricatie wat geïndustrialiseerd.

Maar na een conflict tussen de vennoten verkocht Juul Neuyens de inboedel van de bakkerij, die op dat moment aan de Ooststatiestraat 212 gelegen was, aan Jef Claes.

Inboedel en recept naar bakker Claes

Specfourbakker Louis Claes Claes trekt er een gebouw voor op aan de Kauwlei op het terrein van zijn boerderij. Hij zette het bakken van Specfour verder met zijn vrouw Joanna Torfs en later ook met zijn zoon Louis.

Zij werkten voornamelijk voor groothandelaar De Pooter uit Lint, die onder andere vertegenwoordiger was van de ‘Parain’ producten en die de specfour verkocht onder de naam ‘Njam-Njam’ omdat Jos de naam ‘Specfour’ had laten registreren. Ze leverden ook aan de firma Creemer(s) uit Turnhout.

Juul Neuyens en Paul Ramael hadden blijkbaar ook nog een productie opgestart te Wilrijk. Deze specfour zou onder andere voor de firma Fort te Itegem zijn gemaakt. Hierover zou zelfs een proces zijn gevoerd, maar daarvan hebben we geen gegevens teruggevonden.

Vanaf ongeveer 1960 moet de productie in Kontich helemaal zijn stilgevallen en verkocht Jef Claes de oven en toebehoren aan bakker Mijlemans.

Fabricatie van Specfour rond 1950

Specfour bestaat uit twee lagen zachte speculaas met daartussen een laag cocos en werd meestal verkocht in verpakkingen van 250 gram. De Specfour werd werd met ongeveer 220 kg tegelijk aangemaakt op platen van ongeveer één meter bij 50 cm en in een oven bij 220°C gedurende ongeveer een half uur gebakken.

Het idee van de Specfour zou ontstaan zijn bij het maken van ‘rochékes’, een koekje op basis van cocos.

Het recept van de oorspronkelijke Specfour, die wellicht volledig manueel werd gemaakt, zou door Juul Neuyens aangepast zijn door toevoeging van zetmeel om alzo een betere binding te verkrijgen, het bakproces te versnellen en grotere hoeveelheden te kunnen verwerken.

2013: Kontichse Specfour terug van weggeweest!

En zo zijn we terug bij een nieuwe start voor de Specfour.

Het recept werd op punt gesteld en aan de hedendaagse reglementeringen aangepast. Vele proefsessies hebben bevestigd dat dit het authentieke, ambachtelijke product is.

De ‘Kontichse Specfour’ werd officieel gelanceerd op de Erfgoeddag van zondag 21 april 2013.

2017: Kontichse Specfour erkend als streekproduct!

Het beeldmerk Kontichse Specfour werd reeds gedeponeerd. En in oktober 2017 heeft het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing ons dorpsproduct ook officieel erkend als streekproduct!

Specfour treedt hierdoor in het rijtje van andere erkende streekproducten zoals Lierse Vlaaikens, Antwerpse Handjes en Geraardbergse Mattetaarten. Specfour wordt hiermee in ere hersteld!

De Kontichse Specfour onderscheidt zich van andere gevulde speculaas door het gebruik van cocos in plaats van amandelen. De bruine speculaaskorst is broos en op smaak gebracht met kaneel en Amaretto.

Hij ligt vandaag in de etalage van drie Kontichse warme bakkers en je kan hem voortaan ook kopen in geschenkverpakking. Er zijn twee geschenkdoosjes: één met een blok Specfour en één met de lekkernij in de gekende ronde houders.

Specfour is in Kontich te koop bij:
- Bakkerij Sint-Rita, Pierstraat 22,
- Bakkerij Mijlemans, Kapelstraat 3 en
- Brood- en banketbakkerij Peeters, Dorre Eikstraat 54.

V.l.n.r.: Bakkerij Peeters (Werner Peeters), Bakkerij St.-Rita (Ivan Gryp), Bakkerij Mijlemans (Johan Mijlemans), Bakkerij St.-Rita (Kristin Brouwers) en schepen van lokale economie Marleen Van den Eynde (Kontich Waarloos Hier en Nu, 10/2017).

Tekst naar Luk Dumont in het Informatieblad van de gemeente Kontich en de UiT-krant, maart 2013, aangevuld met informatie uit Kontich Waarloos Hier en Nu, oktober 2017, het Informatieblad van de gemeente Kontich, november 2017 en het artikel van Luk Dumont 'De geschiedenis van de Kontichse Specfour' (Informatieblad van de gemeente Kontich, januari 2018.

En vind HIER de lijst van alle heemkundige "Sprokkels" over Kontich-Waarloos.

Zoeken in onze website